ساخت آموزش ویدیویی با فیلم‌برداری از دسکتاپ

اگر شما هم می‌خواید که با فیلم‌برداری از دسکتاپ و صفحه نمایش رایانه تون، آموزش‌های ویدیویی خودتون رو بسازید، بهتون پیشنهاد می‌کنم که تا آخر این نوشته از کارنتا بلاگ رو همراه من باشید؛ چون می‌خوام که گام به گام بهتون بگم که باید چی کار بکنید تا بتونید یه آموزش خیلی خوب رو بسازید.

«تصویر، میلیون‌ها بار، گویاتر از متن‌‌ است». شاید خیلی از ما، چندین بار این جمله رو شنیده باشیم و شاید خودمون هم آموزش‌های تصویری و ویدیویی رو به بقیه آموزش‌ها ترجیح می‌دیم. به هر حال، امروزه، آموزش‌های غیرنوشتاری، به ویژه آموزش‌های ویدیویی، حرف اول رو می‌زنه و دیگه خیلی‌ها به دنبال این آموزش‌ها هستن تا بتونن که در چند دقیقه و به صورت تصویری، همه‌ی جرئیات چیزی رو که می‌خوان یاد بگیرن.

طبق یه برآورد، هر ماه در یوتیوب، بیش‌تر از ۶ میلیارد-ساعت ویدیو دیده می‌شه. یعنی هر نفر در هر ماه، تقریباً به اندازه‌ی یک ساعت در یوتیوب، ویدیو می‌بینه. خب، همین آمار کافی ئه که اهمیت آموزش‌های ویدیویی رو بفهمیم و دل مون بخواد که ما هم آموزش خودمون رو بسازیم (چه با فیلم‌برداری از دسکتاپ و چه باید فیلم‌برداری با موبایل)؛ ولی خب، چطور؟

خیلی‌ها ساختن یه آموزش ویدیویی رو چیز خیلی سختی می‌دونن و خیلی‌ها هم اون رو یه چیز ساده فرض می‌کنن؛ ولی خب، به نظر من، ساختن یه ویدیوی آموزشی، نه انقدر سخت ئه که نتونیم انجام اش بدیم و نه انقدر آسان ئه که خیلی از چیزهای مهم رو نادیده بگیریم. ساختن یه ویدیوی آموزشی هم مانند هر مهارت دیگه‌ای، قلق‌ها و نکته‌های مهم خودش رو داره که اگه اون‌ها رو رعایت کنیم، مطمئن باشید که می‌تونیم بهترین آموزش‌ها رو بسازیم و بهترین بازخوردها رو بگیریم. برای همین، من سعی کردم که توی این نوشته، اون قلق‌ها و نکته‌ها رو برای فیلم‌برداری از دسکتاپ بررسی کنم.

در کل، ما می‌تونیم به دو روش، آموزش‌های ویدیویی خودمون رو بسازیم:

• ساخت آموزش با فیلم‌برداری از دسکتاپ رایانه
• ساخت آموزش با فیلم‌برداری در یه استودیو

به احتمال خیلی زیاد، شما تا حالا هر دو گونه از این آموزش‌ها رو دیده‌اید. فیلم‌برداری در یه استودیو، یعنی این که دوربین در جلوی شما قرار بگیره و شما در دکوری که برای خودتون ساخته‌اید، آموزش دادن رو شروع می­‌کنید که خب، این استودیو می‌تونه یه استودیوی خانگی کم‌هزینه باشه.

ولی خب، در روش دوم، نیازی به هیچ استودیویی نیست و شما از هر چیزی که در صفحه نمایش لپ‌تاپ یا PC تون اتفاق می‌افته، فیلم‌برداری می‌کنید و در واقع، از روی دسکتاپ رایانه تون، آموزش می‌دید و خب، می‌تونید هم‌زمان صحبت کنید و صدای خودتون رو در هنگام آموزش، ضبط کنید. حالا من توی این نوشته، می‌خوام که روش دوم (فیلم‌برداری از دسکتاپ رایانه) رو توضیح بدم.

البته اگر به ساخت فیلم و ویدیوی آموزشی با فیلم‌برداری استودیویی علاقه دارید، بهتون پیشنهاد می‌کنم که این نوشته رو بررسی کنید: «آموزش ساخت فیلم و ویدیوی آموزشی با گوشی موبایل»

چطور باید از دسکتاپ رایانه مون، فیلم‌برداری کنیم؟

اگه فکر می‌کنید که برای فیلم‌برداری از دسکتاپ رایانه تون، باید دوربین رو جلوی اون قرار بدید و دکمه‌ی ضبط فیلم رو بزنید، کاملاً دارید اشتباه می‌کنید! نیازی به هیچ دوربینی نیست. نرم‌افزارهایی هستن که به سادگی روی رایانه ما نصب می‌شن و با یه دکمه، هر چیزی رو که در دسکتاپ رایانه مون اتفاق می‌افته، ضبط می‌کنن. حتی حرکت نشانه‌گر موس هم ضبط می‌شه تا کاربر بدونه که شما دقیقاً دارید چی کار می‌کنید.

چند تا نرم‌افزار خوب برای این کار هست؛ ولی به نظر من، Camtasia Studio یکی از بهترین نرم‌افزارها ئه که هم قدرت و دقت بالایی داره و هم ظاهر خوب و ساده‌ای برای ویرایش ویدیوها داره که کار رو برای ما واقعاً ساده می‌کنه.

یه جورایی می‌شه گفت که بخش ویرایش Camtasia Studio، نمونه‌ی کوچکی از نرم‌افزارهای ادوبی پریمیر و افتر افکت هست. البته هر چیزی که هست، خیلی عالی ئه. بنابراین، تنها کاری که شما باید بکنید، این ئه که برنامه رو نصب کنید و به بخش ضبط ویدیو برید. بعد از این که میکروفون تون رو آماده کردید، دکمه‌ی ضبط ویدیو رو بزنید و آموزش تون رو شروع کنید.

تصور کنید که در یه کلاس با شبکه‌ای از رایانه‌ها هستید که جلوی هر رایانه، یه نفر نشسته و شما می‌خواید از روی رایانه تون، یه چیزی رو به اون‌ها یاد بدید. رایانه‌ها به هم وصل هستن؛ پس، هر کاری که شما روی رایانه تون انجام بدید، همه‌ی اون‌ها می‌بینن. آموزش با فیلم‌برداری از دسکتاپ، دقیقاً مانند همین مثال می‌مونه.

البته همه چیز هم به اون سادگی‌ها نیست و شما برای این که آموزش باکیفیتی داشته باشید، حتما باید کار کردن با نرم‌افزار کمتازیا (Camtasia Studio) رو بدونید. یعنی هم بدونید که چه تنظیماتی رو قبل از ضبط انجام بدید و هم بتونید که بعد از ضبط، ویرایش‌های خوبی رو روی ویدیو تون انجام بدید تا بهترین آموزش رو داشته باشید. بنابراین، به شدت پیشنهاد می‌کنم که آموزش کامل این نرم‌افزار رو ببینید تا در کار کردن با اون، ماهر بشید. برای همین، ما شما رو به سایت فرانش هدایت می‌کنیم که یه آموزش کامل از این نرم افزار رو بصورت رایگان داره. پس، برای دیدن آموزش کامل نرم‌افزار کمتازیا (Camtasia Studio) اینجا کلیک کنید.

ولی خب، برای داشتن یه آموزش حرفه‌ای و عالی، باید چیزهای بیش‌تری رو بدونیم و هرگز استفاده‌ی درست از نرم‌افزار، کافی نیست. برای همین، در ادامه‌ی این آموزش، من می‌خوام که یه سری از چیزهای مهمی رو که باید بدونید، بهتون بگم.

در فیلم‌برداری از دسکتاپ، چطور باید صدا مون رو ضبط کنیم؟

همون طور که می‌دونید، ما می‌خوایم که در ویدیو آموزشی مون صحبت کنیم. بنابراین، یکی از مهم‌ترین موردها، کیفیت صدای ما خواهد بود. به نظر شما، آموزشی رو که صدایی پر از نویز و خش داشته باشه، چقدر می‌شه تحمل کرد؟ به نظر من، هرگز نباید تحمل کرد؛ مگر این که دوست داشته باشیم که سردرد بگیریم. پس، این که کیفیت صدای ما چی باشه، خیلی روی کیفیت آموزش مون تاثیر می‌ذاره. اگر بد باشه، مطمئن باشید که همه، از آموزش ما فراری می‌شن. ولی چطور می‌شه که یه صدای باکیفیت رو ضبط کرد؟

برای داشتن یه صدای باکیفیت باید حتماً از یه میکروفون باکیفیت استفاده کنیم. هرگز و هرگز گولِ هندزفری‌ها رو نخورید. درست ئه که هندزفری‌ها برای گفتگوهای تلفنی، خوب هستن؛ ولی برای ضبط صدا، خوب نیستن. هرگز هم نباید به میکروفون خود رایانه تون اعتماد کنید. چون در نهایت، یه صدای پر از نویز و خش، بهتون تحویل می‌ده. بنابراین، ما باید یه میکروفون خیلی خوب داشته باشیم. البته خیلی خوب بودن، همیشه به معنای گرون بودن نیست. با یه قیمت مناسب، می‌شه یه میکروفون خوب پیدا کرد. فقط کافی ئه که یه خرده جستجو کنید تا بتونید که بهترین میکروفون رو با یه قیمت مناسب، تهیه کنید.

چطور یه صدای بدون نویز و خش داشته باشیم؟

البته همه چیز، میکروفون نیست. درست ئه که میکروفون‌های خوب، بخشی از نویزهای صدا رو می‌گیرن؛ ولی خب، صداهای مزاحم و آزاردهنده رو باید چی کار کنیم. فرض کنید که دارید یه آموزش رو با فیلم‌برداری از دسکتاپ ضبط می‌کنید و یهو صدای جیغ کشیدن دختربچه‌ی همسایه می‌آد یا صدای بلندگوی خودرویی که داره میوه می‌فروشه!

بهترین روش برای این کار، این ئه که ما در یه محیط عایق و آکوستیک، آموزش مون رو ضبط کنیم؛ ولی خب، ساختن اون محیط، هزینه زیادی می‌خواد. برای همین، حتماً باید در جایی آموزش مون رو ضبط کنیم که کم‌ترین صدای مزاحم به گوش می‌رسه و همچنین، باید در زمانی از شبانه روز، آموزش مون رو ضبط کنیم که تقریباً همه چیز، آروم ئه. مثلاً آخر شب یا صبح زود.

با رعایت این کارها، شنیده شدن صداهای مزاحم رو به حداقل می‌رسونیم؛ ولی خب، چیزهای دیگه‌ای هم هست. ما باید در یه محیط آکوستیک، آموزش مون رو ضبط کنیم. یعنی جایی که صدای ما، بازتاب و اکو نداشته باشه. مثلاً اگه دقت کرده باشید، صدای ما در حمام، اکو داره. بنابراین، ما باید در جایی باشیم که کاشی و سرامیک نداشته باشه؛ وگرنه باید اون‌ها رو با فرش یا موکت یا پتو بپوشونیم.

بعضی از میکروفون‌ها به صدای ما اکو می‌دن که باید طبق تنظیمات، اکوی اون رو خاموش کنیم. حتماً یادتون باشه که در هنگام آموزش دادن، آرام نفس بکشید و آرام نفس تون رو بیرون بدید. یه سری چیزها هست که باید رعایت کنید تا از تولید صداهای ناخوشایند جلوگیری کنید؛ مثلاً قورت دادن آب دهان، زبان زدن به لب‌ها، نفس بلند کشیدن از بینی، لکنت یا لغزش زبان، مِن مِن کردن، سرفه کردن، خمیازه کشیدن و…

بهترین کار برای این که ایرادهای صدا تون پیدا کنید، این ئه که چند بار قسمت هایی از آموزش تون رو ضبط کنید و بعد، با یه هدفون یا هندزفری خوب، اون رو گوش بدید. البته هرگز با بلندگوی رایانه تون درباره‌ی صدای ضبط شده، داوری نکنید؛ چون صدای بلندگو، صدای باکیفیتی نیست که بخواید اون رو ارزیابی کنید.

با رعایت همه چیزایی که گفته شد، باز هم به احتمال زیاد، صدای ما نویزهایی داره که باید حذف بشن. مثل نویزهای ثابتی که در کل صدا مون هست. مثلاً صدای کولر یا صدای یخچال و… . در خود نرم‌افزار کمتازیا، تا حدودی می‌شه اون نویزها رو حذف کرد؛ ولی خب، عملکرد خوبی برای این کار نداره. اگرچه ما داریم آموزش مون رو با فیلم‌برداری از دسکتاپ ضبط می‌کنیم؛ ولی من پیشنهاد می‌کنم که برای حذف نویزهای صدا تون حتماً از نرم‌افزار Adobe Audition استفاده کنید که یه نرم‌افزار تخصصی برای کار کردن روی صدا ئه.

اولین کاری که باید بکنید، این ئه که در نرم‌افزار کمتازیا (Camtasia Studio)، صدا تون رو از ویدیوی ضبط شده جدا کنید و از اون، یه خروجی بگیرید. بعد، اون رو وارد نرم‌افزار Adobe Audition کنید و نویزهای ثابت اون رو حذف کنید (بدون این که از صدا برش بزنید). حالا باید از اون صدای بدون نویز، یه خروجی بگیرید و سپس، اون رو وارد نرم‌افزار کمتازیا کنید و ویرایش‌های نهایی رو همراه با تصویر انجام بدید. حذف نویزهای ثابت با نرم‌افزار  Adobe Audition اصلاً سخت نیست و فقط چند تا کلیک می‌خواد که من قبلاً اون رو توضیح داده‌ام. پس، این نوشته رو بخونید: «آموزش نرم‌افزار Adobe Audition برای ضبط و حذف نویزهای صدا».

به موردهای غیر فنی هم باید توجه کنید!

ولی خب، ساخت یه آموزش با فیلم‌برداری از دسکتاپ، فقط به این موردهای فنی، ختم نمی‌شه؛ بلکه باید موردهای دیگه‌ای رو هم رعایت کنیم که شاید بیش‌تر اون‌ها، به نحوه‌ی آموزش مون مربوط می‌شه. برای همین، من می‌خوام که چند مورد رو در ادامه بهتون بگم.

1- برای آموزش تون، هدف و برنامه داشته باشید.

متاسفانه برخی‌ها فکر می‌کنن که برای آموزش دادن، نیازی به برنامه‌ریزی نیست و باید در هنگام آموزش، به صورت بداهه عمل کنیم؛ یعنی آموزش رو شروع کنیم و هر چیزی که به یاد مون اومد رو آموزش بدیم. همین می‌شه که آموزش اون‌ها پر می‌شه از چیزهای پراکنده‌ای که دست آخر، شاگرد رو کاملاً گیج می‌کنه. مگه می‌شه که بدون برنامه‌ریزی، چیزی رو انجام بدیم و خوب از آب در بیاد؟ به ویژه آموزش دادن رو که باید همه چیز، گام به گام پیش بره تا شاگردهای ما، بتونن موضوع‌های مختلف رو درک کنن و کم‌کم همه چیز رو یاد بگیرن. بنابراین:

• شما بدونید که مخاطب آموزش تون دقیقاً چه کسانی هستن و آموزش شما باید در چه سطحی از سختی و آسانی، ارائه بشه؟!
• شما باید برای خودتون، یه طرح درس داشته باشید؛ یعنی بدونید که چه چیزی رو در چه زمانی و به چه شکلی آموزش بدید؟!
• شما باید بدونید که در پایان آموزش تون، شاگردها باید چه چیزهایی رو یاد گرفته باشن و به چه سطحی از آموزش رسیده باشن؟!
• از چه ابزارهایی باید برای آموزش تون استفاده کنید که یادگیری بهتری داشته باشن؟! مثلاً آیا استفاده از تصویرهای مختلف و یا نمودارها و تکه‌هایی از فیلم‌ها، به آموزش شما کمک می‌کنه؟!
• در چیزی که می‌خواید یاد بدید، چه اشتباه‌های رایجی وجود داره تا اون‌ها رو بگید و آموزش تون رو یه سر و گردن، بالاتر از بقیه آموزش‌ها قرار بدید؟!
• و…

2- روی قدرت و طرز بیان تون کار کنید.

قدرت و طرز بیان، نکته مهم دیگه‌ای ئه که باید خیلی بهش توجه کنید. ما قرار ئه که یه آموزش ویدیویی بسازیم که در اون، صحبت می‌کنیم و همه چیز رو توضیح می‌دیم. بنابراین، یکی از مهم‌ترین چیزها، این ئه که ما چطور باید بگیم و چه چیزی رو باید بگیم؟! شاید شما برای خودتون دقیقاً مشخص کرده‌اید که چه چیزهایی رو آموزش بدید؛ ولی خب، این که چطور صحبت کنید هم خیلی مهم ئه. این که شما تپق نزنید، روی کیفیت آموزش تون حتماً تاثیر داره.

برای همین، من پیشنهاد می‌کنم که هر چیزی رو که می‌خواید در ویدیو بگید، در ورد (Word) یا روی یه برگه بنویسید و چند بار، آموزش رو با خودتون تمرین و تجسم کنید تا قدرت بیان خیلی خوبی داشته باشید. بعد، همون برگه‌ها رو کنار تون قرار بدید و در هنگام آموزش، یه نیم‌نگاه بهشون داشته باشید تا چیزی رو جا نندازید. اگه این کار رو نکنید، هنگام ضبط، هر بار باید از نو شروع کنید و واقعاً خسته می‌شید.

یاد تون باشه که شما نباید دقیقاً از روی متن و به صورت کتابی بخونید. بلکه باید طوری باشه که شنونده اصلاً متوجه این موضوع نشه. یعنی کاملاً خودمونی و به صورت محاوره، در آموزش تون صحبت کنید. البته بعد از چند بار تمرین، دیگه به جایی می‌رسید که نیازی به نوشتن کل متن آموزش ندارید و فقط باید چیزهای مهم اش رو بنویسید تا از یاد تون نره. به هر حال، تا اون زمان، این بهترین روش برای این ئه که کم‌تر تپق بزنید و کم‌تر ضبط رو از نو شروع کنید.

البته در هنگام آموزش، اگه جایی رو اشتباه کنید، نیازی نیست که آموزش رو از نو شروع کنید؛ بلکه اون رو اصلاح کنید و بعداً در ویرایش ویدیو، اون قسمتی رو که اشتباه داشتید، می‌تونید حذف کنید.

3- ویدیوهای آموزشی تون نباید بلند و بی‌کیفیت باشه!

یه نکته خیلی مهم، اینه که اندازه ویدیوهای ما باید چقدر باشه؛ یعنی ویدیوهای ما چقدر حجم داشته باشن و هر کدوم از اون‌ها چند دقیقه باشه که بیش‌ترین بازدهی رو داشته باشن؟ شاید خودتون هم تجربه‌ی این رو داشته‌اید که یه آموزش ویدیویی، آنقدر طولانی بوده که دیگه خسته‌کننده شده و شما اون رو رها کرده‌اید. بنابراین، ما باید به مدت هر ویدیو، دقت کنیم که برای شاگردها، خسته‌کننده و کسل‌کننده نباشه. بهترین مدت برای هر ویدیو، 10 دقیقه است؛ ولی خب، اگه مجبور به ضبط مدت بیش‌تر شدید، انقدر باید پرانرژی و خوب باشه که شاگرد رو خسته نکنه. پس،ما باید آموزش‌ها مون رو به بخش‌های کوچک‌تر، تقسیم کنیم.

حتماً و حتماً سعی کنید که آموزش شما، کیفیت تصویری خوبی داشته باشه و طوری نباشه که همه چیز، تار و شطرنجی دیده بشه. بنابراین، حداقل از کیفیت 720 P استفاده کنید و با فرمت MP4 از ویدیو آموزشی تون، خروجی بگیرید تا در همه‌ی دستگاه ها، پشتیبانی بشه.

4- نحوه‌ی ارائه‌ی آموزش‌ها، چطور باید باشه؟

یه مسئله‌ی خیلی مهم، این ئه که چطور مطالب آموزشی مون رو ارائه بدیم که یه چیز خوب و حرفه‌ای بشه؟! به نظر من، به جز زمان‌هایی که نیاز می‌شه تا چیزی روی تخته بنویسیم، بهترین وسیله برای ارائه‌ی آموزش، استفاده کردن از پاورپوینت (Power Point) هست. مگر می‌شه کسی بخواد یه آموزش حرفه‌ای بسازه؛ ولی از پاورپونیت استفاده نکنه؟ ما با استفاده از پاورپوینت، می‌تونیم به سادگی و یا کمی مهارت و یه خرده سلیقه، اسلایدهای خیلی خوبی رو بسازیم که آموزش مون رو حرفه‌ای نشون بده.

البته می‌تونیم یه خرده از انیمیشن‌های پاورپوینت هم کمک بگیریم؛ ولی خیلی دقت کنید که اسلایدها تون شلوغ و پر از انیمیشن و رنگ نشه. بلکه باید اسلایدهای شما، یه قالب ساده و زیبا داشته باشه و با یه فونت زیبا و ساده هم نوشته شده باشه.

اسلایدها تون رو پر از نوشته نکنید (اون جا که دفتر مشق نیست!)، بلکه ما باید سرتیترها و چیزهای خیلی مهم رو در اسلایدها وارد کنیم و بقیه جزئیات رو خودمون توضیح بدیم. بنابراین، برای این که یه آموزش حرفه‌ای ضبط شده داشته باشید، حتماً به پاورپوینت نیاز خواهید داشت. پس حتماً این نرم‌افزار قوی رو هم در حد نیاز، یاد بگیرید.

5- نمونه‌هایی رو ببینید و با خودتون مقایسه کنید.

همیشه بهترین کار برای این که کیفیت چیزی رو بفهمیم، این ئه که چند تا نمونه ببینیم و اون‌ها رو با هم مقایسه کنیم یا این که ساخته‌ی خودمون رو با ساخته‌های دیگران مقایسه کنیم. بنابراین، چه برای ساخت پاورپوینت و چه آموزش‌های ویدیویی و… همیشه سعی کنید که چند تا از بهترین نمونه‌ها شون رو ببینید. اون جوری، کاملاً دست تون می‌آد که چطور باید یه چیز رو بسازید که حرفه‌ای نشون بده.

امیدوار ام که تونسته باشم، برای ساخت آموزش ویدیویی با فیلم‌برداری از دسکتاپ، راهنمایی‌های خوبی رو بهتون داده باشم؛ ولی خب، اگر نکته‌ای جا مونده و یا سوالی دارید، حتماً برای من کامنت (دیدگاه) بذارید.